تلویزیون به عنوان قدرتمند ترین ابزار صنعت سرگرمی همواره مورد نکوهش روشنفکران قرار داشت و فرزانگان از تماشای آن بدلیل عوام زدگی و سطحی بودن اجتناب می کردند، اما در ایران تاسیس شبکه چهار از این بدبینی کاست و موجب دوستی این قشر با تلویزیون شد. طرح تاسیس شبکه چهار سیما جمهوری اسلامی ایران در سال 1374 شمسی با هدف جذب مخاطبان خاص و با شعار شبکه فرهیختگان و نخبگان به تصویب رسید. پس از فعالیت آزمایشی در 24 فروردین 1375 فعالیت رسمی خود را با پخش 12 ساعت برنامه در شبانه روز آغاز کرد. تولید و پخش برنامه های تلویزیونی در حوزه های علمی، فرهنگی، هنری و دینی با پشتوانه تحلیلی غنی تر از اهداف اصلی تاسیس این شبکه است واینکه شبکه بتواند بستری برای مشارکت نخبگان، فرهیختگان و اندیشمندان جامعه در برنامه های کلان و خرد نظام جمهوری اسلامی ایران، بیان نظرات و آرا و نقد سازی مسائلی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و تعاملی افکار و اندیشه های گوناگون در جهت ارتقاء سطح اندیشه ورزی باشد.

برنامه هایی که در این شبکه تولید و پخش می شود حال و هوایی متفاوت با شبکه های دیگر دارد و سعی بر آن است تا با تهیه برنامه های علمی، فرهنگی و هنری به نیازهای مخاطبان خاص پاسخ دهد لذا در این شبکه از برنامه های سرگرم کننده خبری نیست و حتی در اوایل هیچ تبلیغات بازرگانی هم از آن پخش نمی شد. شبکه چهار با تولید برنامه های علمی و مستند، گفتگوها و میزگردهای تخصصی و مناظره های جدی در حوزه دین و معرفت، سینما چهار و تحلیل های عمیق از نسبت سینما با فرهنگ و بسیاری از برنامه های دیگر مثل پوشش خبری همایش های علمی به نظر می رسد در مقایسه با سایر شبکه ها طیف محدود تری از مخاطبان را بخود جذب کرده است اما نظرسنجی ها و آمارهای تماس مخاطبان نشان می دهد با افزایش شمار تحصیلکردگان و دانشگاهیان در جامعه، شمار مخاطبان این شبکه نیز در حال گسترش است. شبکه چهار زمانی که هنوز شبکه ها برای اعلام برنامه ها مجری داشتند اولین شبکه ای بود که مجری و گوینده نداشت. در ذهن خیلی از مخاطبان رسانه ملی شبکه چهار مکتب درس اساتیدی مانند الهی قمشه ای و استاد ابراهیم دینانی و... است که باید پای سخنان حکیمانه اش نشست.

از اهداف اصلی شبکه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

شبکه چهار سیما در چهار گروه تخصصی برنامه سازی ادب و هنر، فرهنگ و اندیشه، دانش و تاریخ اهداف ذیل را پیگیری می کند: تبیین مبانی نهضت نرم افزاری، رشد و توسعه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، ایجاد تقویت خودباوری، احیای فرهنگ و هویت ایرانی اسلامی، تبیین و ترویج معرفت و ایمان روشن بینانه، تبیین فرهنگ و تهاجم فرهنگی غرب، بررسی و تبیین سکولاریزم، تبیین اندیشه و مکتب سیاسی امام خمینی (ره)، تبیین مفهوم ولایت و ولایت فقیه، تقویت روح اندیشی و امیدواری، تبیین و نقد لیبرالیسم، ترویج تفکر ایجاد جبهه متحد کشورهای اسلامی.



گسترش فعالیت ها در شبکه چهار

در تاریخ 8/10/86 پخش شبکه از 12 ساعت به 14 ساعت افزایش یافت در 1389 پس از برنامه های نوروزی با اضافه شدن برنامه صبحگاهی، پنج ساعت به ساعت پخش شبکه افزوده شد و زمان پخش برنامه ها به 19 ساعت رسید. این شبکه پخش برنامه های خود را در ابتدای سال 1393با 24ساعت آغاز کرد.

برنامه های این شبکه از طریق فرستنده های آنالوگ و دیجیتال قابل دریافت است و از طریق ماهواره های هاتبرد، ایران ست، اینتل ست، آسیا ست نیز می توان در مناطقی از جهان این شبکه را دریافت کرد . مشخصات سیگنال این ماهوره ها در بخش فرکانس سایت شبکه آمده است.

مدیریت این شبکه را در حال حاضر آقای دکتر غلامرضا غلامی عهده دار است. مجتبی مشیری (1374-1376)، محمدرضا جعفری جلوه (1376-1377)، رضا پورحسین(1377- 1379)، دکتر سید حمید طالب زاده (1379 - 1382)، رضا پور حسین (دوره سه ماه در پایان سال 1382)حسین کرمی(1383- 1385) رضا پورحسین (1385- 1388) و دکتر رستم وندی(1388- 1394) پیشتر عهده دار مدیریت شبکه چهار سیما بودند.